کارگاه های سفالگری

کارگاه های سفالگری داخل شهر لالجین، به عنوان واقعیت و امری تاثیر گذار بر زندگی و شرایط زیست مردم لالجین، به شمار می آیند. بسیاری از برنامه های اقتصادی و نیز توسعه شهری، تحت تاثیر این کارگاه ها قرار دارند. بود و نبود این کارگاه ها، سوال یا مسئله ای است که در طول چند دهه گذشته، پیش روی مردم و مسئولین قرار داشته است و اکنون یافتن راهی مناسب و جوابی درست، بیش از پیش ضروری و مهم شده است.

تجربه انتقال کارگاه ها به شهرک سفالسازان، در نظر بسیاری از مردم، تجربه ای ناموفق بوده است و این ذهنیت، مانعی بزرگ در اجرای برنامه های جدید در این خصوص است. از طرف دیگر، برنامه ریزی و اجرای طرح های عمرانی، توسعه شهری، ساخت و ساز و تعریض معابر، امری اجتناب ناپذیر است. با این وصف، مردم و شهرداری در قبال کارگاه های موجود، چه موضعی باید داشته باشند؟

برای بررسی این موضوع، ابتدا باید طبقه بندی درستی از کارگاه های سفالگری داشته باشیم . کارگاه های موجود در سطح شهر، عموما به 4 دسته تقسیم می شوند:

1- کارگاه های قدیمی( با قدمت بیش از 50 سال)

2- کارگاه های جدید(قدمت زیر 50 سال)

3- کارگاه های خانگی(بدون ساختار معماری و طراحی کارگاه)

4- کارخانه های کاشی و سرامیک( موارد معدود و انگشت شمار)

از نظر فعالیت و تعداد و نیز امکان کنترل و برنامه ریزی، دو مورد ابتدایی، مهم¬تر و موثرتر می باشند و دو مورد آخر خارج از کنترل یا اهمیت بالا هستند.

آشکار است که فعالیت این کارگاه ها در سطح شهر، تبعات مثبت و منفی فراوان و متفاوتی دارد که ذکر آنها خارج از حوصله این مطلب بوده و در موقع مناسب باید به طرح دقیق و بررسی همه جانبه آنها پرداخت. تخریب، تغییر کاربری و انتقال کارگاه¬های جدید امری ضروری است و با بررسی اجمالی شرایط، می توان نتایج مثبت بسیاری برای حذف این دسته از کارگاه ها از داخل شهر برشمرد. البته انجام این امر نیاز به طراحی دقیق، برنامه ریزی هوشمندانه و ایجاد سایت کارگاهی مناسبی دارد که علاوه بر رفع نیازها، ارزش افزوده و ترغیبی بالایی برای تحقق هدف را داشته باشد.

اما در اینجا به بخش خاصی از کارگاه ها به عنوان موردی مشخص و مهم در این بحث اشاره می شود. هویت و ماهیت لالجین، به سفالگری و کارگاه¬های سفال آن است. با حذف کامل کارگاه¬های سطح شهر، هویت، سابقه و ریشه¬های سفال ارزشمند لالجین نیز حذف شده و به آسانی از بین خواهد رفت.

تعداد قابل توجهی از کارگاه ها، به دلایل مختلف، بخشی از میراث فرهنگی و هنری لالجین و ایران هستند که نشاند هنده فضا، شیوه های کار، ابزارها، و بسیاری از نکات جالب از کار سفالگری هستند. این فضاها در نگاه نخست برای ما فضاهایی نامناسب، مزاحم و فرسوده هستند که نگهداری و استفاده از آنها دشوار و بیهوده است. اما همین موارد برای بسیاری از افراد ، گرو ه ها و کارشناسان، جالب، جذاب و بی نظیر است. از بین رفتن این کارگاه ها، در واقع از بین رفتن میراثی ارزشمند است که جایگزینی ندارد. آثار باستانی، میراث فرهنگی و بناهای سنتی و تاریخی در صورت تخریب، جایگزینی ندارند و نمی توان آنها را مجددا بنا کرد چرا که در این صورت تاریخی یا باستانی نخواهند بود. کارگاه های قدیمی لالجین، نه تنها مزاحم زندگی یا طرح های شهری نیستند بلکه باید به عنوان موتور محرک، قلب تپنده و فضایی زنده، پویا و موثر تلقی شوند. اینکه نمی توانیم از آنها به درستی بهره ببریم، نکته دیگری است. راه حل مشکل موجود، حذف صورت مسئله یا از بین بردن داشته ها و میراث ارزشمند کهن بومی و ملی ما نیست. بلکه باید به ساماندهی و استفاده درست از آنها پرداخت.

قاعدتا صاحبان کارگاه های قدیمی علاقه چندانی به حفظ کارگاه ها یا ترمیم و استفاده بهینه و جدید از آنها ندارند و عموما در پی تخریب آنها و ساخت و ساز جدید در زمین کارگاهی هستند. آنان بیم تسلط دولتی بر کارگاه های خود را دارند و دلایل دیگری از این دست. لذا ضروری است با اتخاذ تصمیماتی درست و طرح برنامه هایی کاربردی و همه جانبه، هم به نگهداری این میراث فرهنگی پرداخت و هم نیازهای معیشتی و اقتصادی صاحبان کارگاه¬ها را برآورد.

در این خصوص پیشنهادهای ابتدایی و کلی زیر طرح می شود:

- فرهنگ سازی در خصوص اهمیت و ارزش کارگاه های قدیمی سطح لالجین

- تعریف کاربری های جدید و منطبق با نیازهای اقتصادی و درآمدزا جهت جذب توریست

- ارائه الگوهای کاری مناسب با کارگاه¬های قدیمی

- ارائه تسهیلات و امکانات ویژه برای صاحبان کارگاه ها جهت حفظ، مرمت و نگهداری کارگاه ها

- ترمیم و مناسب سازی فضای کارگاه ها جهت فعالیت مناسب ، بهداشتی و منطبق با استاندارد